II wojna światowa 1939
Po wybuchu II wojny światowej w ciągu niespełna dwóch tygodni niemieckie dywizje opanowały od wschodu Mińsk Mazowiecki. Wołyńska Brygada Kawalerii otrzymała rozkaz aby 13 września wyprzeć Niemców z Mińska Mazowieckiego i uderzyć dalej w kierunku na Kałuszyn. Do działań w kierunku Choszczówki skierowany został 19 puł. W związku z napotkaniem silnego oporu niemieckiego dowodzący WBK płk Julian Filipowicz skierował tu III baon 205 pp. Polskie uderzenie wspierała też artyleria 2 dak i 15 bat.konnej. W odwodzie w Chrośli znajdował się 2 psk. Pomimo całodziennych walk i dużych strat po stronie polskiej nie udało się opanować miasta. W związku z tym zadecydowano o nocnym odwrocie w kierunku Dębego Wielkiego i dalej do obrony Warszawy.
Po północnej stronie drogi krajowej do Mińska Mazowieckiego, na wzniesieniu nazywanym Choszczewską Górką, znajduje się płyta upamiętniająca walki żołnierzy polskich we wrześniu 1939 r.
Na płycie znajduje się następujący tekst:
„W TEJ OKOLICY W DNIACH 12-14 WRZEŚNIA 1939 R. ŻOŁNIERZE POLSCY 103 I 104 BATALIONU PIECHOTY WOŁYŃSKIEJ BRYGADY KAWALERII STOCZYLI BÓJ Z NAPASTNICZYMI WOJSKAMI HITLEROWSKIMI W WALKACH O MIŃSK, CYGANKĘ, CHOSZCZÓWKĘ I DĘBE WIELKIE. POLEGŁO 170 ŻOŁNIERZY WOJSKA POLSKIEGO. PODCZAS OKUPACJI HITLEROWSKIEJ MIEJSCE TO BYŁO TERENEM KAŹNI WIELU BEZIMIENNYCH PATRIOTÓW. CZEŚĆ ICH PAMIĘCI. W HOŁDZIE I CZCI PŁYTĘ TĘ W XXX ROCZNICĘ WRZEŚNIA UFUNDOWAŁO SPOŁECZEŃSTWO MIŃSKA MAZOWIECKIEGO. MIŃSK MAZ. WRZESIEŃ 1969 R.”
Odsłonięcia tablicy dokonano 12 października 1969 r. łącząc je z manifestacją antywojenną, a inicjatorami były ówczesne władze partyjne i powiatowe. Na tablicy widnieje błąd „ i 104 Batalionu” – winno być „i III Batalionu 205 Pułku Piechoty”. Była to rezerwa 6 pp. z Wilna, zaś 104 batalion w ogóle nie istniał.[1]
[1] J. Majszyk, Gmina Dębe Wielkie (w) Pomniki, płyty i tablice pamiątkowe na terenie powiatu mińskiego z. 2 2007. Mińsk Mazowiecki 2007, s. 38-39.